Spelen met een mooi bokeh

Onscherpte bij top-objectieven

Bewust spelen met een mooi bokeh

Hoe kom je aan het juiste boheh?

Vooral bij beoordeling van objectieven komen we de wat vreemde term bokeh nog wel eens tegen. Het bokeh van het objectief wordt dan enorm geprezen of juist helemaal niet. Tijd dus om deze exotisch klinkende term voor onscherpte eens wat nader te gaan bekijken.

Wat is het idee achter bokeh?

Het menselijk oog heeft van nature de neiging om naar het scherpste deel van een foto te trekken omdat het oog daar het meeste herkent. En al helemaal als het dan ook nog om het lichtste deel van de foto gaat. Vaak draait een foto in de praktijk om één bepaald onderwerp. Het is dan het mooiste, als dat onderwerp goed scherp is. Maar de rest van de foto juist niet. Zie in onderstaande foto de scherpe bloemen tegen de onscherpe achtergrond. Hier is de onscherpte trouwens niet al te extreem doorgevoerd.


 


Vooral bij portretfotografie speelt dat verschil in scherpe en onscherpe delen van een foto een belangrijke rol. De afgebeelde persoon dient dan de aandacht te trekken. En wat er op de achtergrond staat doet er in principe niet toe en leidt de kijker alleen maar af. Dus is het mooi als die aandacht trekkende achtergrond flink onscherp is. Zeker als het echt geen aandacht mag trekken moet die achtergrond zo rustig en gelijkmatig mogelijk zijn. 

Om het professioneel te zeggen: Het bokeh moet van een hoge kwaliteit zijn.

Als fotograaf moeten we dus goed weten hoe we niet alleen met de scherpe delen in onze foto om gaan maar vooral ook hoe de onscherpe delen er uit komen te zien. En op dat moment hebben we het dus over het omgaan met het onscherpe deel, met het bokeh. En over het zorgen dat dit bokeh zo goed mogelijk wordt.

Waar komt de term bokeh eigenlijk vandaan?

Het woord bokeh is afgeleid van het Japanse woord ‘bokeh’, wat ‘wazig’ betekent. Een goed bokeh is gelijkmatig van contrasten, zo goed als onherkenbaar en niet vertekend. Sommige objectieven willen nog wel eens voor enige vertekening zorgen. Met name een diafragma dat uit weinig lamellen is opgebouwd wil daar nog wel eens een rol bij spelen. Over het diafragma gesproken, dit speelt een belangrijke rol bij het regelen van een mooi bokeh. Ook bestaan er speciale, verwisselbare diafragma's waarmee allerlei varianten van het bokeh te regelen vallen.

Een mooie onscherpe achtergrond regelen

Het klinkt gek en ongebruikenlijk  voor een fotograaf. Het kunnen of zelfs moeten regelen van onscherpte. Maar juist de aanwezigheid van onscherpte zorgt er voor dat de scherpte van het onderwerp nog beter tot zijn recht komt. Het scheppen van contrast qua scherpte in de foto versterkt de beide uitersten.

Er zijn drie factoren die we als fotograaf in kunnen zetten op jacht naar een mooi bokeh. Die factoren zijn:

1. De afstand die we nemen tot het onderwerp;

2. De brandpuntsafstand van het gebruikte objectief;

3. Het gekozen diafragma

De afstand tot ons onderwerp

Om een mooie achtergrond te krijgen nemen we een flinke afstand van ons onderwerp en halen dat met een lens met een lange brandpuntsafstand weer dichterbij. Daarbij geldt dat hoe langer deze brandpuntsafstand is, hoe groter de kans op een goed bokeh. Dat dit soort tele-objectieven bij-effecten geeft zoals de kans op bewegingsonscherpte en de noodzaak om dus een statief te gebruiken mag logisch zijn.  Gaan we juist dichterbij het onderwerp komen met het gebruik van een groothoekobjectief dan zien we de hele omgeving scherp worden. Ook de achtergrond. 

Kies de juiste brandpuntsafstand

Een belangrijke factor om een onscherpe achtergrond te krijgen is de brandpuntsafstand. Een voorbeeld? Pak de camera van uw mobiele telefoon met zijn minimale brandpuntsafstand. Vrijwel alles op de foto heeft de maximale scherpte die de camera weer kan geven. Dat willen we dus niet.We willen kunnen spelen met de scherpte.

We hebben in het vorige punt al afstand van ons onderwerp genomen. Nu gaan we die afstand weer terughalen door een objectief met een lange brandpuntsafstand te nemen. Een tele-objectief dus. Of een telezoom met een flink bereik. En hoe meer je inzoomt (dus het brandpunt verlengt) des te onscherper de achtergrond wordt.

We hebben het niet voor niets vaak over een "Goede portretlens" als we het hebben over een licht tele-objectief. Een standaardobjectief (50mm full frame) voldoet vaak onvoldoende. En dus wijken we uit naar bijvoorbeeld een 85mm, 105mm of ergens rond de 135mm. Dat zijn gangbare en mooie waarden voor een portret. Bij inzet van een hele lange telelens als een 500mm krijgen we wel een zeer onscherpe achtergrond maar we raken het contact met ons onderwerp, bijvoorbeeld ons portretmodel, volledig kwijt

.

Kies voor een groot diafragma

Het diafragma kan niet groot genoeg zijn. Ofwel we moeten kiezen voor een klein f-getal. Een objectief met een f-getal als 2,8, 1,8 of zelfs 1,4 zal in theorie een beter bokeh kunnen leveren.

Deze diafragma's geven een kleine scherptediepte. Dit zorgt ervoor dat de achtergrond mooi onscherp wordt. Omdat er wel veel licht door het objectief komt is het risico van overbelichting aanwezig. Dus is de foto te licht geworden? Zet dan de ISO-waarde omlaag. Of kies voor een snellere sluitertijd om het grote diafragma te compenseren.

De opbouw van het diafragma speelt ook nog een rol

Het diafragma is een verstelbare opening in het objectief. Het is opgebouwd uit meerdere ‘lamellen’ die in elkaar schuiven en in het midden een opening open laten. De vorm van de opening komt overeen met het aantal lamellen. Een (theoretisch) diafragma met drie lamellen geeft een driehoekige opening. Een objectief met een groot aantal lamellen geeft een opening die een cirkel steeds verder benadert. Dit wordt een ‘circulair diafragma’ genoemd. Door de bladen een vorm te geven die deze benadering van een cirkel versterkt weet de fabrikant van het objectief het bokeh nog te verbeteren.

Samenvattend:
Een foto gemaakt met een licht tele-objectief met een brandpunt van 85mm bij een diafragma van f/2.8 geeft een veel mooiere bokeh dan een foto met een 24mm groothoek met een diafragma van f/8.

De gouden regels voor een mooi bokeh

1 -  neem afstand van uw onderwerp
2 -  overbrug die afstand weer met een lens met een lang brandpunt
3 -  kies een grote opening
4 -  pas eventueel ISO of  sluitertijd aan om een goede belichting te krijgen.

Het vraagt een paar stappen en wat bedenktijd maar u krijgt er een fraaie onscherpe foto voor terug.

---

Nicolaas/S Fotografie in Lisse. 

Meer dan 50 jaar ervaring

in verschillende takken van de fotografie